سفر به دنيای درويشان ايرانی

سلسله‌ها، عقيده و مذهب، و سنن و آيين‌های سه طريقه ذهبيه، نعمت‌اللهيه و خاکساريه، موضوع اصلی کتابی است با نام «طريقه‌های شيعی ايران» که ريشارد گرامليش عرفان‌پژوه سرشناس آلمانی شصت سال پيش در سفری مطالعاتی به کشورمان يادداشت ‌های آن را تهيه کرده و از سال 1965 تا 1981 به‌تدريج در سه جلد انتشار داده است.

وی می‌گويد که درويش‌گری ايرانی برای شرق‌شناسان کم‌وبيش پوشيده و سربسته مانده بود، و تشويق پروفسور فريتس ماير که او هم آن زمان در ايران بوده، نويسنده را به اين پژوهش کشانده تا با تمام دشواری‌ها، به دنيای انديشه‌های درويشان ايرانی راه يابد و با آداب و رسوم آنان که معمولاً به‌دقت پنهان داشته می‌شود، آشنا شود و سرانجام آن را در سه بخش زير عرضه کند:

نگاهی کوتاه و کلی به خطوط اصلی و سلسله هر يک از سه طريقه، و يادکرد استادان سرشناس و شاگردان و آثار و آمار آنان.

جهان‌بينی درويشان و باورهای آنان در باره خدا و دنيا، تعريف عناوين قطب و شيخ و مريد، و سرانجام آيين طريقت

مردم‌شناسی اسلامی رسوم و آيين‌های طريقه‌های درويشی؛ از پوشش‌ها تا تشريفات جلسات و نشان‌های خاص (که البته به گفته نويسنده چه بسا در گذر زمان دستخوش تغييراتی شده باشد و اينک پس از شصت سال آن گونه‌ای نباشد که در سال 1960 بوده است).

انباشتگی اين کتاب از منابع و مآخذ دست اول، به‌ويژه اسناد مربوط به پژوهش‌های ميدانیِ منحصر، سبب شده است که اين کتاب به عنوان اثری بی‌همتا در مجموعه مطالعات خاص طريقت‌شناسی شناخته شود.

خالی بودن کتاب از هر گونه اظهار نظر شخصی، گريز نويسنده – و نيز مترجم - از درازگويی در مقدمه و ورود بی‌درنگ به موضوع اصلی، و اصرار نويسنده و مترجم و ناشر بر اين که اين کوشش را نبايد تبليغ يا جانبداری از تصوف و درويش‌گرايی قلمداد کرد، بلکه شايسته است که آن را کاری صرفاً پژوهشی و مطالعاتی ديد، از مسائلی است که در اولين نظر به کتاب خودنمايی می‌کند.

انصاف را که نبايد تلاش علمی مترجم اين کتاب، خانم شيرين شادفر و ناشر خوش‌سليقه آن «نامک» را ناديده گرفت که کتابی با نزديک نهصد صفحه را اين گونه خوش‌دست و خوش‌خوان و همراه با نمايه‌هايی راهگشا عرضه کرده است.

پست بوک فضايی برای آشنايی بيشتر با جامعه و فرهنگ